NATO Genel Sekreteri Yıllık Rapor 2024’ü yayınladı

Aksel Buzuter / 08.07.2025 12:20

2024 yılı, NATO’nun kolektif savunma stratejilerinde hem caydırıcılığı hem de teknolojik adaptasyonu esas alan bir dönüşüm yılı oldu.

26 Nisan 2025’de NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Yıllık Raporunu yayımladı. Jens Stoltenberg’in 10 yıllık liderliğinin ardından Ekim 2024’te NATO Genel Sekreteri olan Mark Rutte’nin imzasını taşıyan rapor, “Nesillerdir karşılaştığımız en tehlikeli güvenlik ortamıyla karşı karşıyayız: Avrupa’da acımasız bir savaş, süregelen terör tehdidi, artan stratejik rekabet ve İttifak’ın hasımları ve rakipleri arasında derinleşen iş birliği.” sözleri ile başlıyor.

Son yıllarda NATO’nun, daha karmaşık bir dünyada müttefiklerin ortak savunmasını sağlama yeteneğini güçlendirmeye keskin bir şekilde yeniden odaklandığı belirtiliyor. Bu bağlamda Genel Sekreter Mark Rutte, NATO’nun daha da güçlü, daha çevik ve güvenliğimize yönelik tüm tehditlere karşı inandırıcı bir şekilde caydırıcı ve savunmaya hazır olabilmesi için bu adaptasyonu hızlandırmanın önceliği olduğunu aktarmakta. Bu çerçevede 2024 Faaliyet Raporu, NATO’nun temel misyonu olan müttefiklerin ortak savunmasını sağlamaya odaklandığını yansıtmaktadır.

2024’e Bakış

Rapor, 2024 yılında gerçekleştirilen tüm faaliyet ve girişimleri açıklamak yerine, İttifak’ın başlıca başarıları, amiral gemileri ve kilometre taşları hakkında özlü bir genel bakış sunmaktadır. Bunu yaparken de caydırıcılığın ve savunmanın güçlendirilmesinden Ukrayna’ya destek sağlanmasına kadar müttefiklerin en önemli siyasi önceliklerinin yerine getirilmesinde kaydedilen önemli ilerlemeyi vurgulamaktadır. 2024 yılında NATO, Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana kabul edilen en kapsamlı ve iddialı planlar olan yeni savunma planlarına dayanarak kolektif caydırıcılık ve savunma duruşunu güçlendirmeye devam etmiştir.

“Savunma harcamalarının arttırılması, güçlendirilmiş caydırıcılığımız ve savunma duruşumuz için ihtiyaç duyduğumuz kuvvet ve kabiliyetlere sahip olmamız açısından elzemdir.” diyen Mark Rutte, 2024 yılında savunmaya yapılan yatırımlar İttifak genelinde önemli ölçüde arttığını belirtmektedir. Avrupa’daki NATO müttefikleri ve Kanada savunmaya toplam 486 milyar dolar yatırım yaparak 2023’e göre reel olarak %19,4’lük bir artış sağlamışlardır. Ayrıca son yıllarda NATO’nun Avrupalı müttefikleri ve Kanada savunmaya 700 milyar dolardan fazla ekleme yapmışlardır. Söz konusu çabaların 2025 yılında önemli ölçüde hızlandırılması gerektiğini belirten Rutte, müttefik ülkelerin savunma sanayii için raporda şu sözlere yer vermiştir:

“NATO, endüstriyle çalışarak, Müttefikler arasındaki iş birliğini teşvik ederek, savunma açısından kritik tedarik zinciri güvenliğini destekleyerek ve kara muharebesinde belirleyici mühimmatlar ve hava ve füze savunması gibi alanlar da dahil olmak üzere NATO savunma planları için gereken kritik yeteneklerin daha toplu tedarikini kolaylaştırarak aktif bir rol oynamıştır. Daha güçlü, daha dirençli ve yenilikçi bir transatlantik savunma sanayii üssünü desteklemek için çalışmalarımızı katlanarak hızlandırmalıyız.”

NATO’nun Ukrayna’ya desteği, Rusya’nın savaşı üçüncü yılını doldururken 2024’te de güçlü kalmıştır. Bu çerçevede müttefikler, Ukrayna’nın saldırılara karşı savunma yapabilecek ve gelecekte onu caydırabilecek bir güç oluşturmasına yardımcı olmak maksadıyla 55 milyar doların üzerinde askeri yardım sözü vermiş ve yardımın %60’ı Avrupa müttefikleri ve Kanada’dan gelmiştir. NATO bu dönemde savunma inovasyonundan mayın temizlemeye kadar uzanan Ukrayna ile geniş iş birliği gündemini yerine getirmiştir. Aynı zamanda müttefikler, güvenlik yardımı ve askeri destek sağlama konusundaki katkılarını koordine etmek için Almanya merkezli NATO Ukrayna Güvenlik Yardımı ve Eğitimi’ni (NSATU) kurmuştur. Ayrıca NATO ve Ukrayna’nın birbirinden öğrenmeye ve askeri etkinliğini artırmaya devam edebilmesi maksadıyla Polonya’da NATO-Ukrayna Ortak Analiz, Eğitim ve Öğretim Merkezi (JATEC) kurulmuştur.

Öte yandan Rutte rapor kapsamında 2024 yılında, Rusya Çin Halk Cumhuriyeti, İran ve Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti arasında, binlerce Kuzey Kore askerinin Avrupa’ya konuşlandırılması da dâhil olmak üzere, stratejik uyum ve pratik iş birliğini arttırdığını vurgulamaktadır. Birbirine bağlı tehditler ve artan stratejik rekabet bağlamında NATO’nun, müttefik ve kolektif dayanıklılığını kritik altyapı ve savunma açısından kritik tedarik zincirlerine artırmaya yatırım yapmaya devam ettiği belirtilirken, söz konusu çalışmanın, İttifak’a karşı yürütülen sabotaj, kötü niyetli siber operasyonlar, ekonomik zorlama ve diğer istikrarsızlaştırma kampanyalarına karşı koyabilmek ve bunlara yanıt verebilmek için önemli olduğu aktarıldı. Bu kapsamda Ocak 2025’te “Baltık Nöbeti” misyonunu başlatan NATO, Baltık Denizi’ndeki varlığını artırmak ve müttefiklerin istikrarsızlaştırıcı eylemlere yanıt verme yeteneğini geliştirmeyi amaçlamaktadır.

Tüm bu çerçevede 2024’ün, NATO ittifakının 75. yıl dönümü olduğunu hatırlatan Rutte, geçtiğimiz yılı bir ilerleme olarak nitelerken 2025’te ise bu çabaların arttırılması için şu ifadeleri aktardı:

“Daha tehlikeli bir güvenlik ortamının zorluklarıyla başa çıkmak için kuvvetlerimizi, yeteneklerimizi ve savunma sanayiimizi güçlendirmede gerçek bir ilerleme gösterdi. 2025’te, NATO’nun tüm uluslarımız için askeri avantajın temel kaynağı olmaya devam etmesini sağlamak için çabalarımızı önemli ölçüde artırmamız gerekiyor. Sürekli özgürlüğümüz ve refahımız buna bağlı.”

Caydırıcılık ve Savunmanın Sağlanması

2024 yılında müttefikler, NATO’nun birliklerini Avrupa’dan, kıta içlerine ve ötesine asker kaydırma yeteneğini test etmeye ve doğrulamaya devam etmiştir. Bu süreçte Steadfast Defender Tatbikatı, 32 müttefikin 90.000’den fazla askerinin katıldığı NATO’nun son yıllardaki en büyük tatbikatı olarak gerçekleşti. Bu kapsamda tatbikat, NATO’nun Kuzey Kutbu’ndan İttifak’ın güney kanadına kadar olan lojistik ağını ve Kuzey Amerika’dan Avrupa’ya büyük ölçekli takviye birliklerinin konuşlandırılmasını test etmiştir. Böylece katılımcılar, büyük ölçekli konuşlandırmalarla ilgili fırsatları ve zorlukları belirlemişlerdir. Bu bağlamda tatbikat, askeri güçleri ölçekli ve hızlı bir şekilde desteklemek için sivil kurumlar ve sanayi ile birlikte çalışmanın önemini vurgulamıştır.

Öte yandan insansız hava araçlarından hipersonik füzelere kadar hava ve füze yeteneklerinin yaygınlaşması, NATO’nun yakından izlemeye devam ettiği daha karmaşık bir tehdit ortamı anlamına gelmektedir. Hipersonik silahlar özel bir endişe kaynağı olmaya devam etmektedir. NATO bu silahların konuşlandırılmasını ve gelişimini tüm yönleriyle yakından takip etmekte ve ilgili risklerin en iyi nasıl azaltılabileceğini araştırmaya devam etmektedir. Raporda balistik füzelerden kaynaklanan tehdidin de giderek büyüdüğü vurgulanarak, “Müttefikleri bu tehditten korumak için NATO’nun Balistik Füze Savunması, ulusal olarak finanse edilen önleyiciler, sensörler ve barındırma düzenlemeleri de dahil olmak üzere gönüllü ulusal katkılara dayanmaktadır. Ayrıca, tüm Müttefikler tarafından ortaklaşa finanse edilen NATO Balistik Füze Savunma Programı aracılığıyla sağlanan komuta ve kontrol omurgasına bağlıdır.” ifadeleri yer almaktadır.

NATO Avrupa Uçuş Eğitimi (NFTE)

NATO Avrupa Uçuş Eğitimi Yüksek Görünürlük Projesi 2021 yılında başlatılmıştı. Projenin amacı, Avrupa genelinde bir “eğitim kampüsleri ağı” oluşturarak artan askeri uçuş eğitimi kapasitesi talebini karşılamaktı. Başlangıçta 10 üye ülkeden oluşan grup, şu anda 13 ülkeye (Belçika, Çekya, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İtalya, Karadağ, Hollanda, Kuzey Makedonya, Romanya, İspanya, Türkiye ve Birleşik Krallık) ulaşmış olup, 2025 yılında daha fazla ülkenin katılacağı öngörülmektedir.

Şu anda Avrupa’daki 7 müttefik ülkede 14 eğitim kampüsü bulunmaktadır. Her eğitim merkezi, savaş uçakları, helikopterler, nakliye ve tanker uçakları dahil olmak üzere farklı türdeki gelecekteki pilotlara ve insansız hava araçları operatörlerine eğitim sağlamaya odaklanmaktadır. Son olarak Kasım 2024’te, NATO Avrupa Uçuş Eğitimi’nin Tam Operasyonel Kapasiteye ulaştığı da ilan edildi. Bu dönüm noktası, katılımcıların pilot öğrencilerini diğer müttefiklerin tesislerine göndererek uçuş eğitimi kapasitesini daha verimli bir şekilde paylaşma becerisini temsil etmektedir.

6 Yeni Stratejik Önemi Yüksek Proje

2024 yılında İttifak, 6 adet yeni yüksek stratejik öneme sahip proje başlattı:

• Çokuluslu İnsansız Hava Aracı Filoları: Ortak istihbarat, gözetleme ve keşif ile elektromanyetik harp alanları da dahil olmak üzere çok çeşitli görevleri destekleyecektir.
• Dolaylı Ateş Mühimmatının Değiştirilebilirliğinin Test Edilmesi, Değerlendirilmesi ve Sertifikalandırılması: NATO’nun dolaylı ateş mühimmatı test ve sertifikalandırma prosedürlerini birleştirecek.
• Dağıtılmış Sentetik Eğitim: Daha düzenli, çok uluslu, en son teknolojiye sahip, alanlar arası dağıtılmış eğitim sağlayacak.
• STARLIFT: Katılımcı ülkelerin, devletin sahip olduğu ve ticari olarak duyarlı uzay yeteneklerinden oluşan ölçeklenebilir bir ağ geliştirmesine yardımcı olacak.
• NORTHLINK: Kuzey Kutbu’nda uydu iletişimi için çok uluslu bir çerçeve oluşturacak.
• Müttefik Bulut ve Uç Bilişim Hizmetleri: Tüm harekât alanlarında birlikler arası iletişimi ve veri paylaşımını kesintisiz ve etkin hâle getirerek operasyonel verimliliği artıracaktır.

Havacılık ve Hava Yetkinlikleri

NATO raporunda da yer aldığı üzere havacılık kabiliyetleri, İttifakın üç temel görevi için hayati öneme sahiptir. 2024 yılı boyunca NATO, hava sahası, hava sahası güvenliği ve hava sahası savunması alanlarında kabiliyetlerin geliştirilmesini desteklemeye devam etti. Örneğin, NATO sınır ötesi hava sahası girişimi, Avrupa’nın çeşitli bölgelerinde eğitim, tatbikat ve diğer hava faaliyetleri için hava sahasının kullanımı konusunda müttefik sivil ve askeri makamlar arasındaki iş birliğini güçlendirmektedir.

2024 yılında 6 müttefik bu girişime katılarak toplam sayı 20’ye (Arnavutluk, Belçika, Bulgaristan, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İtalya, Kuzey Makedonya, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, İspanya, İsveç ve Türkiye) ulaştı. 2023 yılında kabul edilen NATO’nun Havacılık İletişimi, Navigasyon ve Gözetleme Stratejisi, ulusal iletişim, navigasyon ve gözetleme yeteneklerine dayalı, dayanıklı bir iletişim, navigasyon ve gözetleme sistemleri sisteminin kurulması ve geliştirilmesine odaklanmaktadır.

NATO ayrıca, Müşterek Yetenek Grubu – İnsansız Hava Aracı Sistemleri Grubu aracılığıyla insansız hava aracı sistemlerini de ele almaktadır. 2024 yılında bu grup, İHA’lar için engelleri tespit etmeye ve çarpışmayı önlemeye odaklanan NATO’nun İHA Algılama ve Kaçınma Standardını kabul etti.

İstihbarat, Gözetleme ve Keşif Yetenekleri

NATO, istihbarat, gözetleme ve keşif (ISR) görevleri ile operasyonları yürütme kabiliyetine yatırım yapmaya devam ediyor. Bunun anahtarı, gelecekteki çok alanlı operasyonel ortamın ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlanan İttifak Gelecek Gözetleme ve Kontrol girişimi olup, bu girişim, sorunsuz bir şekilde entegre edilmiş, ağ merkezli bir sistemler sisteminin geliştirilmesini de içermektedir. İkinci bir girişim olan İttifak Uzaydan Sürekli Gözetleme, NATO’nun uzay tabanlı istihbarat, gözetleme ve keşif kabiliyetlerine yönelik bugüne kadarki en önemli çok uluslu yatırımıdır.

Girişim, 17 müttefik ülkenin (Belçika, Kanada, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Polonya, Romanya, İsveç, Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri) önemli katkılarıyla uygulama aşamasına girmiştir. Aquila olarak bilinen ulusal ve ticari uzay varlıklarından oluşan sanal bir konstellasyon, kara ve deniz gözetlemesinde daha fazla hassasiyet ve hız sağlayacaktır. İttifak Uzaydan Sürekli Gözetleme Girişimi ayrıca NATO’nun verileri analiz etme ve kullanma ve karar vericilere hızlı bir şekilde istihbarat sağlama yeteneğini artırmayı amaçlamaktadır.

Kara Yetkinlikleri

NATO, askeri liderliği tarafından belirlenen yetkinliklerin geliştirilmesini ve sağlanmasını desteklemeye devam etmektedir. Bunun bir parçası olarak ülkeler, sanayi ve akademi arasında daha yakın iş birliği yoluyla yeni yetkinliklerin geliştirilmesini ileri teknolojilerle uyumlu hale getirme çabaları da yer almaktadır. Endüstri ile daha fazla iş birliği, İttifak’ın bireysel askerlerden araç platformlarına ve ileri iletişim sistemlerine kadar kara muharebe sistemlerinin birlikte çalışabilirliğini güçlendirmesini sağlamıştır.

Entegre bir siyasi, askeri ve endüstriyel yaklaşım, müttefiklerin kritik yetenek eksikliklerini gidermelerine ve İttifakın modern savaş alanında zafer kazanmak için yeterli ve birlikte çalışabilir kuvvetlere sahip olmasını sağlamasına olanak tanımaktadır.

Denizcilik Yetenekleri

NATO, denizcilik yeteneklerinin geliştirilmesinde yenilikçilik ve iş birliğine önem vermektedir. Böylelikle, kuvvetlerinin gelecekteki zorluklara hazır ve donanımlı olmasını sağlamaktadır. 2024 yılında NATO, deniz tabanından uzaya kadar deniz durum farkındalığını artırmayı amaçlayan Dijital Okyanus Vizyonu’nu gerçekleştirme yolunda önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Dijital Okyanus Yol Haritası, müttefiklerin denizcilik alanında yapay zeka, otonom sistemler, kuantum teknolojileri, uzay ve yeni nesil iletişim ağları dahil olmak üzere yeni ve devrim niteliğindeki teknolojileri kullanma niyetini özetlemektedir.

Portekiz’in ev sahipliğinde gerçekleştirilen Deniz İnsansız Sistemlerle Robotik Deney ve Prototip Oluşturma (REPMUS) programı aracılığıyla NATO, kritik denizaltı altyapısının korunması ve deniz mayın savaşı dahil olmak üzere acil operasyonel zorluklara yönelik teknolojik çözümler geliştirmeye odaklanmıştır. 2024 yılında Ukrayna, bir dizi insansız deniz aracıyla bu tatbikata katılmıştır.

Müttefiklerin talebi üzerine NATO, gemi tasarımı ve yaşam döngüsü yönetiminde daha fazla inovasyon olanaklarını da araştırmaktadır. Amaç, genel program maliyetlerini azaltmak, savaş gemilerinin dayanıklılığını ve kullanılabilirliğini artırmak ve yeni teknolojileri kullanarak sürdürülebilirliği ve öngörücü bakımı iyileştirmektir. NATO ayrıca, caydırıcılık ve savunmayı güçlendirme ve kritik denizaltı altyapısını koruma yolunda bir adım olarak, insanlı ve insansız denizaltı araçları arasındaki birlikte çalışabilirliği artırmak için çalışmaktadır.

NATO İnovasyon Fonu

Dünyanın ilk çok egemenli girişim sermayesi fonu olan NATO İnovasyon Fonu 2024 yılında tam olarak faaliyete geçerek yeni malzemeler ve üretim, yapay zekâ, uzay, kuantum ve robotik alanlarında yenilikçi, çift kullanımlı çözümler geliştiren 7 şirkete yatırım yaptı. Fon ayrıca görevle uyumlu yatırım fonlarına 5 dolaylı yatırım yaptığını da duyurdu. NATO İnovasyon Fonu, erken aşamada yatırım yapmak için gerekli zaman çizelgesini, yenilikçi kapasiteyi artırma ve İttifak genelinde teknolojik çözümlerin benimsenmesini kolaylaştırma becerisiyle birleştirmesi bakımından önemli bir konuma sahiptir.

Bugüne kadar 24 müttefik (Belçika, Bulgaristan, Çekya, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, İspanya, İsveç, Türkiye ve Birleşik Krallık) fona 1 milyar euronun üzerinde yatırım yapmıştır. 2024 yılında NATO İnovasyon Fonu’nun merkezi Amsterdam’da, ofisleri ise Londra ve Varşova’da kurulmuştur. Haziran 2024’te ise fon, daha fazla özel sermaye fonunun savunma ve güvenlikle ilişkili teknoloji sektörlerinde aktif yatırımcı olmasını teşvik etmek için Avrupa Yatırım Fonu ile bir mutabakat zaptı imzaladı.

Kriz Önleme ve Yönetimi

Kriz önleme ve yönetimi NATO’nun üç temel görevinden biridir. İttifak, müttefiklerin güvenliğini etkileme potansiyeline sahip krizleri önleme ve bunlara müdahale etme konusunda kararlıdır.

Kosova’da NATO Faaliyetleri

NATO’nun Kosova’daki varlığı Batı Balkanlar bölgesinin istikrarı açısından önemini korumaktadır. NATO’nun Kosova’daki rolü 1999 yılında kabul edilen 1244 sayılı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararından kaynaklanmaktadır. O tarihten bu yana NATO liderliğindeki Kosova Gücü (KFOR), Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası aktörlerle yakın işbirliği içinde Kosova’daki tüm topluluklar için güvenli ve emniyetli bir ortamın ve hareket özgürlüğünün korunmasına yardımcı olmak için çalışmaktadır.

Kosova Gücü, 2024 yılında Kosova’nın kuzeyinde artan gerilim ortamında istikrarın sağlanmasında kritik bir rol oynamıştır. Ekim 2024 itibariyle 29 Müttefik ve ortak, konuşlandırılmış yedek kuvvetler de dâhil olmak üzere KFOR’a yaklaşık 4.300 asker sağlamıştır. Ekim ayında İtalya’dan Tümgeneral Enrico Barduani KFOR’un komutasını Türkiye’den Tümgeneral Özkan Ulutaş’tan devraldı.

NATO ayrıca NATO Danışma ve İrtibat Ekibi aracılığıyla Kosova’daki güvenlik kuruluşlarına kapasite geliştirme desteği sağlamaya devam etmektedir. Ekip 2024 yılında da tıbbi destek, lojistik, tedarik, bütçe uygulaması ve insan kaynakları yönetimi gibi alanlarda tavsiye ve yardım sunmaya devam etti. NATO, tüm toplumların haklarına saygılı bir çözüm bulunması ve kalıcı bir barışın inşa edilmesi için ana platform olan Belgrad ve Priştine arasında Avrupa Birliği tarafından kolaylaştırılan diyalogu desteklemektedir.

NATO Irak Misyonu 

NATO Irak Misyonu NATO’nun Orta Doğu’daki angajmanının temel taşı olarak raporda yer almaktadır. Misyon, Iraklıların ülkelerini istikrara kavuşturabilmeleri, terörizmle mücadele edebilmeleri ve DAEŞ’in geri dönüşünü engelleyebilmeleri için Irak’ın güvenlik güçlerini ve kurumlarını güçlendirmesine destek veren, savaş dışı bir danışmanlık ve kapasite geliştirme misyonudur. Misyon politika ve stratejiden kuvvet oluşturma ve kaynak yönetimine kadar bir dizi konuda tavsiyelerde bulunmaktadır. NATO Irak Misyonu’nun tüm faaliyetleri Irak hükümeti tarafından kabul edilmekte ve Irak’ın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne tam saygı çerçevesinde yürütülmektedir.

Misyon ayrıca Irak için Savunma Kapasitesi Geliştirme paketini de uygulamaktadır. Bu paket, savunma reformu, tedarik, tıbbi ve hukuki danışman eğitimi de dâhil olmak üzere yedi temel alanı kapsamaktadır. Temmuz 2023’te 4 proje olan iş birliği 2024’te önemli ölçüde genişleyerek bir yıl sonra 30’un üzerine çıkmıştır. Böylece misyon, 2024 yılında eğitim kurumları da dahil olmak üzere Irak Savunma Bakanlığı ve Irak İçişleri Bakanlığı’na bağlı Federal Polis Komutanlığı ile iş birliğini derinleştirmiştir. Mayıs 2024’te Hollandalı Korgeneral Lucas Schreurs misyonun komutasını İspanyol Korgeneral José Antonio Agüero’dan devraldı.

NATO İçerisinde Müttefiklerin Savunma Harcamaları

Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.

Kaynak: defenceTurk