Gripen E’yi artık yapay zekâ uçuruyor

14.06.2025 14:00 Aksel Buzuter

Saab ve Helsing iş birliğiyle geliştirilen yapay zekâ destekli Gripen E savaş uçağı, üç test uçuşunu başarıyla tamamladı. Uçuşlarda Centaur isimli yapay zekâ ajanı, hava muharebe görevlerini otonom şekilde yönetti.

İsveçli savunma firması Saab, Alman savunma teknolojisi şirketi Helsing ile yürüttüğü iş birliği kapsamında geliştirilen yapay zekâ ajanı Centaur’un, savaş uçağına entegre edildiğini ve ilk üç test uçuşunun başarıyla tamamlandığını duyurdu.

Test uçuşları, Saab’ın “Project Beyond” kapsamında gerçekleştirildi. Saab, bu uçuşların askeri uçaklara yapay zekâ entegrasyonunda önemli bir dönüm noktası olduğunu bildirdi. Uçuşlar sırasında, Gripen E’nin kontrolü Centaur’a devredildi. Centaur, görüş ötesi (BVR) muharebe senaryosunda karmaşık manevraları otonom olarak gerçekleştirerek, düşman rolünü üstlenen Gripen D uçağına ateş edilmesi için pilota hedef gösterdi.

Proje kapsamında yıl sonuna kadar, ikiye bir ve ikiye iki senaryolarını içeren yeni test uçuşlarının da gerçekleştirilmesi planlanıyor.

“8 haftada uçuşa hazır hale getirdik”

Saab Havacılık İleri Programlar Başkanı Peter Nilsson, “Bu Saab için oldukça büyük bir adım. Aynı zamanda dünya genelinde muharebe havacılığı için de büyük bir adım. Bu entegrasyonu bu kadar hızlı ve başarılı şekilde gerçekleştirebilmiş olmamız benzersiz.” dedi.

Nilsson, Saab ve Helsing ekiplerinin ilk kez 2024 yılında bir araya geldiğini belirterek, “Birlikte bir şey yapabilir miyiz? Söylediklerimizi kanıtlayabilir miyiz?” sorularıyla sürece başladıklarını ifade etti. Nilsson, “2024 sonbaharında fikirler şekillendi, yılbaşından sonra çalışmalara başladık ve sadece sekiz hafta içinde BVR ile ilk uçuşu gerçekleştirdik.” dedi.

Nilsson, başlangıçta BVR senaryosunun seçildiğini çünkü bu senaryonun gelecekteki hava muharebelerinde kritik rol oynayacağını vurguladı. Ayrıca, ilerleyen aşamalarda Centaur’un hava-kara görevleri, hava savunma ve imha görevlerinde (SEAD/DEAD) de kullanılmasının hedeflendiğini söyledi.

Gripen E, sivil hava sahasında uçabiliyor

Gripen E’nin uçuş kontrol sisteminden bağımsız yazılım güncellemelerine olanak tanıyan tasarımı sayesinde, Centaur deneysel uçaklara ihtiyaç duyulmadan entegre edilebiliyor. Böylece, uçak sivil hava sahasında güvenli bir şekilde uçuş yapabiliyor.

Centaur, 2023’ten bu yana geliştiriliyor. Hem insanlı hem de insansız platformlarda kullanılmak üzere optimize edilmiş olan bu YZ ajanı, görev planına, angajman kurallarına, sensör verilerine ve komuta-kontrol girdilerine göre; navigasyon, manevra kontrolü, hedef angajmanı, silah kullanımı ve veri bağlantıları üzerinden iş birliğini otonom olarak sağlıyor.

Helsing Yapay Zekâ Başkan Yardımcısı Antoine Bordes, Centaur’un simülasyon ortamında eğitildiğini belirtti. “Geçtiğimiz hafta uçan YZ ajanının yaklaşık 50 yıllık pilotluk tecrübesine eşdeğer şekilde eğitildiğini tahmin ediyoruz. Bunu sadece birkaç saatte başardık.” dedi.

“Yeni nesil savaş uçakları için hazırız”

Segertoft, Saab’ın uzun vadeli vizyonlara karşılık mevcut çözümler üzerinde odaklandığını belirtti. “2035, 2040, 2045 vizyonlarını konuşanların aksine, biz ‘şimdi neyi devreye alabiliriz, her şeyi şimdi nasıl değiştirebiliriz?’ diye soruyoruz. Askeri havacılığın oyun bozucusuyuz ve öyle kalmaya devam edeceğiz,” dedi.

Saab İnovasyon Direktörü Marcus Wandt ise son 10 yılda insan-makine iş birliğine odaklandıklarını ancak artık otomasyon ve otonom sistemlerin ön plana çıktığını söyledi. Saab’ın YZ stratejisini şu başlıklarla özetledi: “Görev üstünlüğü, akıllı operasyonlar, artırılmış tasarım ve mühendislik ile etik yapay zekâ kullanımı.”

YZ’nin temel katkısının ise “çok daha hızlı karar alma ve çok daha hızlı savaş yeteneği” olduğunu ifade etti.

İsveç’in yeni nesil savaş uçağı kararında etkili olabilir

Projenin, İsveç Savunma Malzeme İdaresi (FMV) tarafından finanse edildiği ve İsveç’in gelecekteki savaş uçağı konsept programının bir parçası olduğu bildirildi.

Nilsson, “Bu proje İsveç’e ve Saab’a gelecekte ihtiyaç duyulacak yenilikçi yetenekleri hızla geliştirme imkânı sağlıyor. İsveç ne yapacak, şu anda bilmiyoruz. FMV bizden daha zeki, daha hızlı olmamızı ve yeni teknolojilere bakmamızı istiyor. Nihai karar ileride verilecek.” dedi.

Nilsson ayrıca FMV’nin Saab’ın yenilikçiliğini ve klasik savunma şirketlerinin ötesine geçerek dış kaynaklardan teknoloji getirme yeteneğini görmek istediğini belirtti. “Ortaklarımız ve rakiplerimiz devasa programlar kurmakla meşgulken, biz hızlı hareket ediyor, Gripen’de bu yetenekleri sunuyor ve sonrasında ne geleceğine bakıyoruz.” dedi.

Kaynak: savunmaSanayiSt