Hindistan’da büyük hayal kırıklığı: Yerli jet motoru Kaveri projesi başarısız oldu

Tulu Berke Saz / 03.07.2025 09:28

Hindistan'ın savunma sanayiinde stratejik otonomi arayışının en sembolik projelerinden biri olan Kaveri jet motoru geliştirme programı, yaklaşık 40 yıllık bir serüvenin ve yüz milyonlarca dolarlık yatırımın ardından resmi olarak başarısızlıkla sonuçlandı.

Kaveri motoru

Hindistan Savunma Araştırma ve Geliştirme Organizasyonu (DRDO) tarafından yürütülen proje, ülkenin yerli imkanlarla geliştirdiği Hafif Savaş Uçağı (LCA) Tejas'a güç verme hedefine ulaşamadı. Bu gelişme, Hindistan'ın kritik bir teknolojide dışa bağımlılığının devam edeceği anlamına geliyor.

Yaklaşık 40 yıl önce kavramsallaştırılan ve 1989'da resmen onaylanan Kaveri programı, Hindistan'ın Gaz Türbin Araştırma Kuruluşu (GTRE) tarafından büyük umutlarla başlatılmıştı.

Ancak on yıllar süren geliştirme, test ve optimizasyon çabalarına rağmen, GTX-35VS Kaveri olarak adlandırılan motor, Tejas savaş uçağının gerektirdiği yüksek performans kriterlerini, özellikle de itki ve güvenilirlik standartlarını karşılamayı başaramadı.

Resmi rakamlara göre projeye bugüne dek 400 milyon doları aşan bir harcama yapılmış olması, bu teknolojik hezimetin mali boyutunu da gözler önüne seriyor.

Kaveri programı neden önemliydi?

Kaveri programı, Hindistan'ın kendi savaş uçağını kendi motoruyla uçurma idealinin bir ürünüydü. Programın temel amacı, Tejas LCA için yerli bir art yakıcılı (afterburner) turbofan motor geliştirmekti. Bu, sadece teknik bir hedef değil, aynı zamanda derin bir stratejik öneme sahipti:

• Stratejik otonomi: Savaş uçağı motorları, dünyada yalnızca birkaç ülkenin üretebildiği, son derece karmaşık ve ihracatı sıkı kontrollere tabi bir teknolojidir. Bu alanda kendi kendine yeterli olmak, bir ülkenin askeri havacılık kabiliyetleri üzerinde tam kontrol sahibi olmasını ve dış yaptırım veya kısıtlamalardan etkilenmemesini sağlar.
• Ekonomik Bağımsızlık: Yabancı motorların (mevcut durumda General Electric) ithalatı, milyarlarca dolarlık bir maliyet oluşturmaktadır. Yerli üretim, bu döviz çıkışını engelleyerek ülke ekonomisine katkı sağlayacaktı.
• Teknolojik Yetkinlik: Motor teknolojisinde ustalaşmak, Hindistan'ın havacılık ve uzay sanayiini bir üst lige taşıyacak ve gelecekteki projeler için paha biçilmez bir bilgi birikimi ve altyapı oluşturacaktı.

Tejas uçağının tasarımı dahi başlangıçta Kaveri motorunun beklenen özelliklerine göre şekillendirilmişti. Dolayısıyla projenin başarısı, Tejas programının tam anlamıyla "milli" bir kimliğe bürünmesi için hayati önem taşıyordu.

Kaveri'nin başarısızlığı, tek bir nedene indirgenemeyecek kadar karmaşık ve çok katmanlı.

Başarısızlığın sebepleri

Teknik Yetersizlikler: En kritik sorun, motorun hedeflenen itki-ağırlık oranına (thrust-to-weight ratio) ulaşamamasıydı. Kaveri, Tejas'ın ihtiyaç duyduğu yaklaşık 81-90 kN'luk itki gücü yerine, testlerde ancak 70 kN civarında bir güç üretebildi. Ayrıca, motorun ağırlığı öngörülenin üzerinde kaldı. Rusya'da bir Il-76 test uçağı üzerinde gerçekleştirilen yüksek irtifa testlerinde de motorun istenen performansı sergileyemediği ve güvenilirlik sorunları yaşadığı rapor edildi.

Teknolojik Birikim Eksikliği: Hindistan, projeye başlarken bu denli sofistike bir motoru sıfırdan geliştirmek için gerekli olan derin teknolojik altyapı ve tecrübeden yoksundu. Bu durum, projenin en başından itibaren son derece iddialı ve riskli olmasına neden oldu.

Uluslararası Yaptırımlar: Hindistan'ın 1998'deki nükleer denemeleri sonrasında uygulanan uluslararası yaptırımlar, kritik bileşenlere, malzemelere ve yabancı teknik danışmanlığa erişimi ciddi şekilde kısıtladı. Bu durum, projenin takvimini ve ilerleyişini olumsuz etkiledi.

Proje Yönetimi ve Takvim Uyumsuzluğu: Motor geliştirme süreci, uçak geliştirme takviminin önemli ölçüde gerisinde kaldı. Tejas prototipleri uçuşa hazır hale geldiğinde, Kaveri motoru henüz hazır değildi. Bu durum, programın devamlılığı için Hindistan'ı Amerikan General Electric firmasından F404 motorlarını tedarik etmeye zorladı. Daha sonraki Tejas Mk1A versiyonları için ise daha güçlü olan F414 motorları seçildi.

Sonuç olarak, Kaveri projesi Tejas için bir hayal kırıklığı olsa da, bu süreçte elde edilen bilgi birikiminin tamamen boşa gitmediği belirtiliyor.

Kaveri'den türetilen teknolojinin, Hindistan'ın geliştirmekte olduğu insansız savaş uçağı (UCAV) "Ghatak" programında ve deniz platformları için geliştirilecek gaz türbinlerinde kullanılması planlanıyor.

Ancak bu durum, Hindistan'ın insanlı bir savaş uçağına yerli motorla güç verme hedefini en az bir nesil daha ertelediği gerçeğini değiştirmiyor.

Kaynak: gdhDigital